Chúng ta hay dùng trong khoảng "vũ trụ" (universe) để ghép thành những cụm từ chi tiết hơn trong dòng phim siêu nhân vật (như "ngoài trái đất Marvel", "ngoài trái đất DC", v.v..), không chỉ thuần tuý vì chúng được sản xuất bởi các studio khác biệt mà còn vì chúng tự bình ổn được những đặc biệt của riêng bản thân mình.
Trong các "vụ trũ" này, thứ gắn kết các bộ phim là dòng thời gian, trái đất và những nhân vật. Đầy đủ, mỗi phim là một đạo diễn, một quay phim khác nhau đảm đang. Nhiệm vụ của họ là nắm được cái tinh thần của "vũ trụ" mà phim sinh tồn rồi dụng công vào thành quả. Do vậy mà gần như trong các "ngoài hành tinh điện ảnh" rất ít khi tồn tại những cái tên của đạo diễn, trừ phi những đạo diễn ấy cầm trịch quá phổ biến phim.
Vương Gia Vệ thì khác. Ông không dụng tâm phát triển một "vũ trụ" nào trong các phim của bản thân. Cũng chẳng có một câu chuyện hay nội dung nào khiến cho tiền đề để dân chúng phải nghĩ đây là phim sau hay phim trước. Những bộ phim của ông hoàn toàn độc lập.
Vương Gia Vệ là một cái tên nổi tiếng không chỉ của điện ảnh Hong Kong, mà còn trên trái đất. Ông thu được đầy đủ đề cử và giải thưởng danh giá toàn cầu
Vẫn có những anh hùng của phim này bước vào phim kia nhưng hoàn toàn tách bạch, vì thứ được khai thác ở các hero là tâm lý chứ không hề xuất thân. Đương nhiên, những khán giả yêu thích phim của lão gia họ Vương hẳn sẽ có lúc nhìn thấy mình hoàn toàn nằm trong một mê cung màu sắc, nhịp điệu, phong cách, hơi thở mà ông đã đặt để tham gia các thành quả của chính mình. Nhân tố này khiến cho nó trở thành một "ngoài trái đất điện ảnh" đặc biệt, nơi mà đạo diễn làm cho nên cả thế giới riêng.
Vượng Giác Ca Môn, bộ phim trước tiên của Vương Gia Vệ - 1988
Sự lãng mạn
Vốn trong mỗi "vũ trụ điện ảnh" đều có một ý thức phổ biến định hướng cho các công trình. Ngoài ra ý thức của "ngoài hành tinh" Marvel thường khắc họa hero khẳng khái kế bên câu chuyện tươi sáng, thì "ngoài hành tinh" DC lại tập trung tham gia những góc mệnh chung và sự âm u. Tương tự, ý thức chủ chốt trong "vũ trụ điện ảnh Vương Gia Vệ" chính là sự lãng mạn.
Không đơn thuần là lãng mạn trong câu chuyện, mà là sự lãng mạn trong từng cụ thể. Một câu thoại cũng toát lên sự lãng mạn. Một cú lia máy theo bóng lưng của một người đang bước đi dưới rừng dừa cũng lãng mạn. Một bối cảnh chật chội trên ban công với bóng dáng một cô gái nhìn về phía xa cũng vô cùng lãng mạn. Như thể lãng mạn chính là thứ nuôi dưỡng mạch phim, căn lề cảm xúc và ôm ấp ấp những nỗi bi đát.
Phim Trùng Khánh Sâm Lâm - 1994
Cái lãng mạn trong phim của Vương Gia Vệ rất đặc trưng, không hề kiểu bạn xem kết thúc một bộ phim tình cảm rồi thấy tâm trạng thật bay bổng, mà nó phát tán lờ lững rãi và dằng dai. Tất cả phim của ông đều có những cái kết buồn, nhưng vẫn rất lãng mạn, bởi những gì nó được cấu thành.
Như cách thức mà 223 của Trùng Khánh Sâm Lâm (Kim Thành Vũ) ăn 30 hộp dứa để tống biệt tình cũ. Hay những nghĩ suy mà cô gái không tên trong Đông Tà Tây Độc (Trương Mạn Ngọc) luôn ủ ấp ấp cuộc tình không thành với Âu Dương Phong (Trương Quốc Vinh). Cách mà giấc mộng California của Phi (Vương Phi - Trùng Khánh Sâm Lâm) được thực hiện. Cách mà Lê Diệu Huy (Lương Triều Vỹ) và Hà Bảo Vinh (Trương Quốc Vinh) giày vò lẫn nhau (Xuân Quang Sạ Tiết). Thậm chí sự lãng mạn còn có thể là bất kỳ thứ gì khác mà bạn cảm thấy vì tinh quái giới giữa lãng mạn và những yếu tố khác trong phim của Vương Gia Vệ đầy đủ chẳng tồn tại.
Quay phim
Người ta vẫn hay nói phim của Vương Gia Vệ không dễ dàng mà thành công tới vậy giả dụ không có người cộng sự tuyệt vời Christopher Doyle ở vị trí quay phim. Christopher Doyle là người cầm máy trong tổng số 7/10 phim dài và 3 phim ngắn của Vương Gia Vệ.
Hai công trình nói tiếng nước ngoài - My Bluberry Nights (với sự tham gia diễn xuất của Norah Jones và Jude Law) và thành quả mới nhất Nhất Đại Tông Sư - không có sự nhập cuộc của Christopher Doyle mà thay vào đó là Philippe Le Sourd và Darius Khondji. Nhưng dù là khách hàng nào thì chất lượng hình ảnh trong phim của họ Vương đều rất tuyệt vời và tất nhiên, rất đặc biệt.
Những khán giả từng thưởng thức Nhất Đại Tông Sư sẽ không quên được cảm giác choáng ngợp trước những khung hình hành động từ góc máy cận lia theo từng quyền cước hay những giọt nước mưa hắt lên, biểu cảm khi hero xuất chiêu đều cực kì sắc sảo. Đối với khán giả mọi người, có thể họ sẽ thấy thật xa lạ và lê thê khi sử dụng cách thức đó để biểu đạt về Diệp Vấn. Nhưng với những khán giả trót si tâm cái "dải ngân hà" này thì sẽ thấy đây là những thước phim cực đẹp. Chính những góc máy, cú lia đó mới có thể khai thác hết thảy những gì mà Vương gia xây đắp cho hero của bản thân.
Thêm vào đó, sự liên kết ăn ý rất nhiều "tri âm nghệ thuật" giữa Christopher Doyle và Vương Gia Vệ là không thể bàn cãi. Cách Christopher Doyle vác máy trên vai chạy dọc những con phường đêm ở Hong Kong, phương pháp mà Doyle và vị đạo diễn họ Vương phát hành những ảo giác di chuyển theo từng bước chân chính là những "đặc sản" mà thành quả nào cũng có. Phương pháp quay phim này cứ như đang biểu đạt tâm cảnh đang vô cùng xáo động của các nhân vật, sản xuất một sự cộng hưởng tuyệt vời.
Trong khi những di chuyển đầy ảo giác thì những cảnh tĩnh lại mang một hương vị khác. Nếu chưa xem Tâm Trạng Khi Yêu (In the Mood for Love), bạn đã bỏ qua một tuyệt tác hình ảnh vô cùng tuyệt vời và tường tận. Từng bộ khung xám hay màu son, những bước đi lờ lững rãi trong đêm hay mảng tường phai ố cạnh tòa nhà phổ biến của nhị hero chính không chỉ đẹp về mặt thị giác mà còn là nhịp đập của phim. Như thể Christopher Doyle và Vương Gia Vệ tận dụng hết mọi thứ bản thân mình có để tô vẽ những hero, để không chỉ bằng lời thoại hay biểu cảm gương mặt mà chính cách anh hùng hiện ra trong một bối cảnh cũng nói được tiếng lòng cho họ.
Ngoài ra, sẽ là một khuyết điểm giả dụ không nhắc tới Đông Tà Tây Độc (Ashes of Time) với những bố cục ánh sáng chẳng thể tuyệt dịu hơn. Những đồi cát khô khốc, những cú máy cận cảnh tham gia ánh mắt, tham gia chén rượu, cánh hoa đều có một sự nhịp nhàng đến cực tịnh. Cảm giác như bạn đang đứng trong một quả đât lặng phăng phắc đầy trầm tư và day dứt với những hero bước ra từ tiểu thuyết võ hiệp của Kim Dung, vấn đề khiến cho nên sự khác lạ của Đông Tà Tây Độc trong dòng phim kiếm hiệp.
Khác biệt nhất, phải bàn tới cách dùng ống kính để phát hành thị giác xa - gần trong nhì bộ phim Trùng Khánh Sâm Lâm và Đọa Lạc Thiên Sứ. Trong một bài phỏng vấn, Vương Gia Vệ từng bảo rằng ông muốn xem hai bộ phim này như một phim dài 3 tiếng. Nhưng nó được tách làm cho nhị là vì sự tương phản của nội dung lẫn góc máy.
Hai câu chuyện trong Trùng Khánh Sâm Lâm đại diện cho khi trời sáng với những gam màu sáng, còn Đọa Lạc Thiên Sứ là bóng đêm với ánh đèn neon cùng những phiên bản nhạc rock Hoa Kì thập niên 80. "Anh hùng" chính trong cả nhị phim chẳng phải loài người mà là chính thị trấn ở Hong Kong. Bởi vậy mà cách đặt ống kính được đổi mới để tạo cảm giác khác biệt - Trùng Khánh Sâm Lâm là quay từ xa với thấu kính dài để tạo cảm giác gần còn Đọa Lạc Thiên Sứ được quay gần với thấu kính rộng để tạo cảm giác xa.
Sự khác lạ thị giác trong nhì bộ phim
Có thể thấy rõ sự dụng công về mặt hình ảnh trong phim Vương Gia Vệ tuyệt đối không bé bỏng. Cần thiết nhất là ông sắm được những cộng sự hiểu bản thân.
Thời gian
Đừng vội nghĩ "thời điểm" trong phim của họ Vương là sự kết nối tuần tự quá khứ và mai sau giữa các phim, mà "nó" như một anh hùng đa tính phương pháp. Thời điểm ở công trình của ông không chỉ được "minh họa" bằng hình ảnh đoàn tàu mà còn là những thứ vô hình khác. Đó có thể là khoảng phương pháp thời gian giữa những phát súng. Thời gian trong giây lát đó được "kéo giãn" để xoáy sâu vào những nỗi ảm đạm dằng dặc, những tư lự, để sự hung ác của súng ống hay cái chết không còn là mối bận tâm của người xem. Thay vào đó họ dồn vào một chỗ vào những nỗi cô sầu và sự lãng mạn phát tiết trong những từng khoảnh khắc.
Những khuông hình lặp đi lặp lại một cách thức cố tình hay những góc máy xa - gần được tính toán kĩ lưỡng cũng chính là tư duy về "thời điểm" trong phim Vương Gia Vệ. Bên trong cái ngoài trái đất hỗn mang những tâm can, các anh hùng chẳng nhân thức chính mình đã già hay chưa, đã quên rồi hay vẫn còn nhớ, mà chỉ lửng lơ trong chính những suy nghĩ lèn chặt giữa hiện tại và quá khứ. Giống như Châu Chiêu tập Văn (Lương Triều Vỹ) trong 2046, anh ta bước lên một con tàu tiến về mai sau nhưng là để tìm lại những ký ức đã bị mất đi, rồi không bao giờ trở về. Nghe thật tranh chấp nhưng đó chính là phương pháp họ Vương bộc lộ dòng chảy thời gian trong phim của bản thân.
Cũng chẳng thể bỏ qua sự can hệ giữa các phim, khi anh hùng này bước tham gia bộ phim nọ. Chùm phim A Phi Chính Truyện - Tâm Trạng Khi Yêu - 2046 là một chả hạn rõ nhất. Húc Tử (Trương Quốc Vinh) đã chết ở cuối phim A Phi Chính Truyện nhưng những gì anh để lại cho Lulu (Lưu Gia Linh) kéo dài đến tận 2046.
Chu Chiêu tập Văn chôn giấu kín đáo của chính mình về Tôn Lệ Trân (Trương Mạn Ngọc) tham gia một cái cây ở Tâm Trạng Khi Yêu rồi tậu quên trên cơ thể thiếu nữ trong 2046 nhưng cuối cùng thứ khiếp sợ anh suốt thế cuộc vẫn là hình ảnh Tôn Lệ Trân (Trương Mạn Ngọc - Củng Lợi) .
Cả câu chuyện đáng thương của Bội Linh (Chương Tử Di) trong 2046 cũng không khác mấy những gì mà Tôn Lệ Trân và Lulu đã đeo mang trong A Phi Chính Truyện. Những hành trình mua đến mai sau của họ rốt cuộc chỉ lún sâu tham gia kí ức, những cuộc vui thể xác thì mãi mãi trở thành nỗi lẻ loi sợ hãi chẳng thể hoàn thành bỏ. Kẻ duy nhất chứng kiến tất thảy những hỉ, nộ, khách hàng nào, lạc không người nào khác chính là "thời điểm" - một anh hùng không bao giờ chết.
Tình yêu và sự đơn độc
Có thể bạn đang nghĩ hai thứ này phim nào chẳng có, bởi nó vốn là những điều mà đầy đủ quần chúng trải qua. Đúng vậy, nhưng trong phần lớn các phim của Vương Gia Vệ, tình ái luôn là đề tài tiên quyết và nỗi cô quạnh luôn là cảm giác túc trực. Họ Vương yêu "tình ái" tới mức phá tan những lề lối trong những cái khuông định sẵn để thắp lửa cho tình ái của các nhân vật của mình.
Năm 1986, khi Anh Hùng Bạn dạng Sắc (A Better Tomorrow) của đạo diễn Ngô Vũ Sâm thành lập ra phong trào phim "tam kiệt" - phố hội đen ở Hong Kong thì nhị năm sau đó, lượng phim và đạo diễn tăng chợt biến. Vương Gia Vệ cũng từ trào lưu này mà biến thành đạo diễn. Các nhà sản xuất muốn ông khiến phim về phường hội đen, thế là Vượng Giác Ca Môn (As Tears Go By) xây dựng thương hiệu. Nhưng những gì ông tả trong thế giới phường hội đen của chính mình thật đặc biệt, thật sến và lạ đời làm cho tất cả khán giả thời ấy chỉ trích rằng "Vương Gia Vệ chả nắm bắt gì về thị trấn hội đen". Tới tận hiện nay, nhiều người vẫn nghĩ tương tự khi nói về bộ ba nhân vật do Lưu Đức Hoa - Trương Mạn Ngọc - Trương Học Hữu thủ vai.
chậm tiến độ chính là bí quyết họ Vương nhìn vào bất cứ quả đât nào, quyết liệt vì tình và lẻ loi cũng vì tình. Vấn đề này một lần nữa được chứng tỏ trong Đông Tà Tây Độc, bộ phim được đòi hỏi chuyển thể từ tiểu thuyết kiếm hiệp Kim Dung chung cục trở thành một bạn dạng tình khúc sầu não đầy những học thuyết.
Dù hội tụ dàn Thiên Vương Thiên Hậu Hong Kong sau này như Trương Quốc Vinh, Lương Gia Huy, Lương Triều Vỹ, Trương Học Hữu, Trương Mạn Ngọc, Lâm Thanh Hà, Lưu Gia Linh, Đông Tà Tây Độc vẫn không thắng lợi về thương mại (kinh phí sản xuất 40 triệu đô Hong Kong và chỉ thu về 9 triệu).
Toàn bộ người theo dõi thời ấy đều bảo rằng không nắm bắt phim nói gì. Vương Gia Vệ đã vượt qua những lề lối và quy chuẩn phổ biến của dòng phim kiếm hiệp để kể về những mối tình éo le ươm đầy sự cô quạnh của những nhân vật thân thuộc như Âu Dương Phong, Hoàng Dược Sư, Hồng Thất Công, Độc Cô Cầu Bại. Dù thất bại về thương nghiệp, Đông Tà Tây Độc vẫn được đánh giá là một trong những phim hay nhất của Vương Gia Vệ. Ở Châu Âu, phim được còn xếp hạng trên cả Tâm Trạng Khi Yêu và Xuân Quang Sạ Tiết.
Có thể tóm gọn một câu thế này: trong phim Vương Gia Vệ, tình ái là trái tim và bơ vơ là hơi thở. Mấy khách hàng nào không khóc trước sự cô đơn tận cùng của Húc Tử dù bao quanh anh tràn ngập tình ái? Bao phủ nhiêu người không thương xót Hà Bảo Vinh khi tới cuối con đường tình, anh ôm ấp tấm chăn bật khóc trong căn phòng cũ còn Lê Diệu Huy đã an lòng với quá khứ của cả hai? Cái "tình" và cái "cô" trong phim của họ Vương luôn song hành.
Những câu thoại tuyệt vời
Hầu như Vương Gia Vệ đều tự bản thân viết kịch bản cho số đông các phim. Vì chẳng khách hàng nào hiểu hero chính mình hơn ông. Bởi vậy mà không ít những câu thoại trong phim ông biến thành kinh điển và độc nhất vô nhị. ví dụ như câu thoại của Húc Tử trong A Phi Chính Truyện được đánh giá là một trong những câu thoại hay nhất trong lịch sử: "Có một loài chim không chân, chỉ bay và bay không bao giờ đậu. Khi mệt sẽ tựa vào những cơn gió. Chỉ một lần duy nhất trong đời đáp xuống mặt đất, chính là khi lìa khỏi thế gian". Nỗi cô đơn thống thiết và sự ám ảnh trong khoảng câu thoại này không thuộc hàng phổ biến.
Tất nhiên, vẫn còn gần như câu thoại khác nặng kí không kém đã ghi dấu tham gia những bộ phim của họ Vương:
- Anh ấy nhớ về những ngày 04 tuần đã qua ấy như nhìn tham gia ô cửa kính bám bụi. Dĩ vãng là thứ người ta có thể nhìn, nhưng chẳng thể chạm tham gia. Mọi thứ anh ấy thấy đều lập lờ, không thể nghe, cũng không thể thấy. (Tâm Trạng Khi Yêu)
- Khi người ta có những bí mật không muốn san sẻ thì họ lên 1 ngọn núi, sắm một gốc cây và đục lỗ trong đó rồi thì thầm kín đáo vào trong lỗ. Sau đó lấy đất lấp lại. Bằng cách đó, không người nào mày mò được kín đáo của họ. (Tâm Trạng Khi Yêu và 2046)
- Một điều tôi chưa bao giờ nói với Hà Bảo Vinh đó là tôi không muốn cậu ấy mau bình phục. Vì những ngày 04 tuần đó là êm ấm nhất của chúng tôi (Xuân Quang Sạ Tiết)
- Nhân gian thường nói khi ngươi không thể có thứ ngươi muốn, ngươi có thể làm điều tốt nhất là không quên (Đông Tà Tây Độc)
Cũng không thiếu những câu thoại rất bay bổng và lãng mạn:
- Chúng ta giáp mặt những người khác hàng ngày. Chúng ta có thể không biết nhau, nhưng chúng ta có thể trở thành bạn tốt một ngày nào đó. (Trùng Khánh Sâm Lâm)
- Nếu như trí tưởng là một cái hộp, tôi mong nó không hết hạn. Giả dụ có một cái hạn được đề tham gia, tôi hi vọng nó sẽ là "một triệu năm". (Trùng Khánh Sâm Lâm)
- Một người đang khóc, ta có thể đưa họ khăn giấy. Nhưng một ngôi nhà khóc thì có rất nhiều thứ phải khiến cho. (Trùng Khánh Sâm Lâm)
Đối với bạn dạng thân người viết, Trùng Khánh Sâm Lâm chính là bộ phim có phổ quát câu thoại tuyệt vời nhất.
Những con số
Ngoài những đặc biệt bên trên, những người ái mộ vẫn có thể kể thêm vài điểm bình thường khác. Đơn cử như những diễn viên. Trương Mạn Ngọc sinh ra trong 5/10 phim và Lương Triều Vỹ là 7/10. Có thể nói nhị danh tiếng này như thể "nàng thơ" và "chàng thơ" trong phim của Vương Gia Vệ.
Hình ảnh đài cát của Tôn Lệ Trân qua chùm phim A Phi Chính Truyện - Tâm Trạng Khi Yêu - 2046 của Trương Mạn Ngọc đã trở thành một vẻ đẹp trường cữu, đại diện cho cái đẹp của thiếu phụ trong phim ông.
Sự biến hóa của Lương Triều Vỹ từ chàng kiếm khách mù trong Đông Tà Tây Độc, Châu Tuyển mộ Văn trong Tâm Trạng Khi Yêu tới anh chàng đồng tính Lê Diệu Huy của Xuân Quang Sạ Tiết đều đã trở nên độc nhất vô nhị không thể thay thế. Dù cố nghệ sĩ Trương Quốc Vinh chỉ góp mặt trong 3 phim nhưng cả 3 vai diễn đều hoàn hảo. Bạn thấy đó, phim của họ Vương toàn sao. Riêng Tứ Thiên Vương Hong Kong đã có đến 3 người từng hình thành là Lưu Đức Hoa (2 phim), Trương Học Hữu (2 phim) và Lê Minh (1 phim).
Bên cạnh, bạn cũng có thể cho "Hong Kong" tham gia mục này vì xứ Hoa Phượng đỏ Thơm là bối cảnh chính trong 7/10 phim của Vương Gia Vệ. Ông yêu và nắm bắt Hong Kong rất nhiều mới có thể tả về nó đa sắc màu như thế trong những câu chuyện khác nhau. Con số 2046 hiện ra trong chuỗi phim của ông còn là con số cần thiết của Hong Kong vì 2046 là năm sau cuối Hong Kong được điều hành theo quy giễu cợt "một nhà nước nhì chế độ" và từ năm 2047 Hong Kong sẽ hoàn toàn thuộc về China. Chắc hẳn là họ Vương luôn lo nghĩ thay cho Hong Kong về yếu tố này, đến nỗi đưa con số ấy vào phim của chính mình, như một sự trăn trở về mai sau quê của hương.
Sở dĩ không xếp những đặc trưng này thành từng mục riêng do vì chúng là những biến số, sẽ thay đổi trong tương lai, đó là điều cam đoan.
Kết
Tất thảy những thứ được cho là đã cấu thành nên "dải ngân hà điện ảnh Vương Gia Vệ" cũng chỉ là những nhận định đúc kết từ các bộ phim và khám phá về bạn dạng thân đạo diễn, có phần chủ quan thiên về cảm giác.
Phim của Vương Gia Vệ "lạ kì" tới mức có thể xếp nó vào một thể loại riêng không giống bất kì tác phẩm nào. Sự phi tuyến tính trong đó vượt khỏi các quy chuẩn tầm thường về điện ảnh, không phải để vươn lên tầm cao hơn, mà là tự chọn lựa cho mình một vị trí độc lập. Có những người đam mê và cũng có cả những kẻ từ chối. Đạo diễn họ Vương cũng từng chia sẻ: "Thay vì cố đối mặt với quần chúng nhưng thực tiễn bản thân mình không bỏ ra cho họ, hãy chống chọi với bản thân mình".
"Dải ngân hà điện ảnh Vương Gia Vệ" còn rộng tạo dựng hay không chẳng cần thiết vì bạn dạng thân nó đã là một môi trường quá đủ đầy cho những người trót yêu những câu chuyện tình lãng mạn và lẻ loi tới cực hạn.
Xem tại: phim sex
